Wie een fiets heeft, heeft een momentsleutel nodig. Klopt dat echt? Het antwoord is: Absoluut! Niet alleen als je een chique carbonracer je eigen noemt, zou je een momentsleutel moeten aanschaffen. Iedereen die een fiets heeft en niet voor elk kleinigheidje naar de werkplaats wil rennen, zou er een moeten hebben. Waarom, dat ontdek je hier!
Er zijn een paar dingen die absoluut bij een fiets horen. Het ene is een helm, het tweede zou een luchtpomp zijn. Daarmee heb je de basis bij elkaar. Ook een momentsleutel met verschillende opzetstukken hoort bij de basisuitrusting, als je je fiets niet al bij eenvoudige afstelwerkzaamheden kapot wilt maken. Een fiets heeft, afhankelijk van het type fiets en de uitrusting, ongeveer 40 schroefverbindingen, en die moet je met de juiste kracht vastdraaien. Vroeger werden voor schroefverbindingen vaak termen als "handvast" of "met alle kracht" gebruikt, tegenwoordig zijn exacte cijfers de norm, en de momentsleutel meet deze.
Waarom heeft je fiets een momentsleutel nodig?
Op een fiets (of je nu een 12-inch kinderfiets, een high-end carbon racefiets, een 6000-euro fully of een stads-e-bike voor je hebt) zijn er talrijke schroefverbindingen. Je kunt hier de schroeven op gevoel vastdraaien. Als je vingertoppengevoel juist was, zou alles moeten passen.
Maar als je de schroeven te los aandraait, houden de schroefverbindingen simpelweg niet. Het zadel zakt dan voortdurend dieper, het stuur kan draaien, of de bagagedrager houdt niet. En als je te strak aandraait … tja. Dan maakt het "knak" en is er iets kapot. Er zijn hier twee mogelijke horrorscenario's. Of de schroefogen breken. Te strak aangedraaide fietsonderdelen kunnen ook het onderdeel dat vastgeklemd moet worden beschadigen. Bijvoorbeeld kan een te strak aangedraaide stuurpen een carbon stuur laten scheuren. Iets soortgelijks kan ook met de zadelpen gebeuren.
|
Daarom hebben schroefverbindingen op fietsframes en componenten vaak een aanduiding ingegraveerd die je vertelt hoe strak je een schroef mag aandraaien. Dit geldt zowel voor de klem als voor het onderdeel dat geklemd moet worden! |
Het aangegeven draaimoment moet je bij de montage van nieuwe fietsonderdelen zo nauwkeurig mogelijk aanhouden. Afbeelding © Reverse
Een momentsleutel helpt je om de voorgeschreven kracht precies aan te houden. Zo ontstaan betrouwbare verbindingen, maar gaat er ook niets kapot.
Hier zijn enkele fietsonderdelen die met een momentsleutel moeten worden vastgezet:
- elk carbon onderdeel
- stuur in de stuurpen
- zadelpennen in het frame
- assen
- accessoires
- pedalen
- crankarmen
Dit is het koppel
Om te weten wat een momentsleutel kan en waarom je er een nodig hebt voor je fiets, is het nuttig om te weten wat het koppel eigenlijk is:
- “Het koppel” is een term uit de mechanica, het beschrijft de draaikracht op een lichaam.
- Bij het schroeven aan fietsen betekent dit: Het koppel is de kracht waarmee je aan een schroefsleutel trekt.
- Een momentsleutel is een gereedschap dat deze kracht zo nauwkeurig mogelijk meet.
- Soms kom je ook de term “aandraaimoment” tegen, bedoeld wordt bij fietsen hetzelfde.
- De Engelse term voor koppel is “torque”, je vindt deze vaak in verband met momentsleutels en fietsen.
- Het koppel wordt gemeten in Newtonmeters (afgekort: Nm).
Overigens vind je nog op een andere plek in de fietswereld een aanduiding in Newtonmeters. De kracht waarmee een e-bike je ondersteunt, wordt ook in Nm gemeten. Om je daar een voorstelling van te geven, hier ter vergelijking: De aandrijving van een eenvoudige stads-e-bike heeft ongeveer 40 tot 50 Nm koppel, een eMTB kan 85 Nm en meer hebben. Een schroef aan de stuurpen draai je meestal vast met 3 tot 6 Nm.
Momentsleutel bij een carbonfiets of voor carbononderdelen
Voor een carbonfiets heb je absoluut een momentsleutel nodig, ook afzonderlijke fietsonderdelen van carbon moeten altijd met een momentsleutel worden vastgezet. Carbonframes en carbononderdelen reageren iets gevoeliger op puntbelasting, ze kunnen gemakkelijker scheuren dan onderdelen van aluminium of staal. Om deze reden zijn schroefverbindingen hier bijzonder kritisch, en je moet altijd met een momentsleutel werken!
Naast de momentsleutel moet je voor je fiets van carbon altijd een tube carbonpasta in de gereedschapskist hebben. De verbinding tussen de fietsonderdelen kan zo ook bij weinig aandraaikracht aanzienlijk worden verbeterd. Alles wat je over carbonmontagepasta moet weten, lees je in het artikel “Wat is carbonmontagepasta en waarom heb je het nodig?”.
Zo werkt een momentsleutel
Ergens op de momentsleutel vind je een display en de mogelijkheid om het gereedschap aan te passen, daar kun je het gewenste koppel in Nm instellen.
Met de draaigreep stel je de gewenste Nm in. Afbeelding © Topeak
Veel momentsleutels werken als een ratel of wringijzer, ze draaien schroeven in één richting vast, in de andere richting “draaien ze door”. Je kunt de momentsleutel instellen op “links” of “rechts” (= grijpt met of tegen de klok in). Dit is bijvoorbeeld belangrijk bij de montage van de pedalen.
Zo gebruik je de momentsleutel correct op de fiets:
- Vind op het fietsonderdeel dat je wilt monteren het toegestane aandraaimoment
- Stel de Nm in op de momentsleutel
- Stel hem in op de gewenste draairichting, links of rechts
- Plaats de juiste bit
- Plaats de schroef eerst met de hand en draai hem met de vingers iets vast, zo merk je of hij scheef zit
- Als de schroef goed in de draad zit, kun je hem met de momentsleutel op de fiets vastdraaien
- Wanneer het vereiste draaimoment is bereikt, klikt de momentsleutel, of hij “knakt” terwijl je hem draait
|
De gouden regel van de momentsleutel: Wanneer het toegestane (of gewenste of ingestelde) draaimoment is bereikt, en de momentsleutel knakt, moet je ONMIDDELLIJK stoppen met trekken! |
Om de veer in de momentsleutel te ontlasten, moet je hem op “Nul” zetten terwijl hij in de gereedschapskist op zijn volgende gebruik wacht.
Welke momentsleutels zijn er voor werkzaamheden aan de fiets?
Eenvoudige, goedkope momentsleutels
Er zijn zeer eenvoudige en zeer goedkope momentsleutels, die in ieder geval een indicatie geven van hoe vast je een schroef hebt aangedraaid. Voor carbononderdelen zijn ze eerder niet aan te bevelen!
Deze momentsleutel is “very basic”, maar hij doet wat hij moet doen! Afbeelding © Topeak
Digitale momentsleutels
Op een momentsleutel met digitale weergave kun je het draaimoment bijzonder eenvoudig en nauwkeurig instellen. Hun nadeel ligt voor de hand: je hebt batterijen nodig!
De luxe variant voor echte fietsfanaten: De momentsleutel met digitale display. Afbeelding © Topeak
De “normale” momentsleutel voor fietsen
Mechanische momentsleutels zijn wijdverbreid en ze kosten niet de wereld. Veel daarvan hebben een draaigreep, waarmee je het koppel instelt en een display dat je vertelt op welk koppel je gereedschap is ingesteld. Er is een kop, waar de benodigde bits worden ingezet.
Mechanische momentsleutels zijn perfect geschikt voor de meeste werkzaamheden aan de fiets! Afbeelding © Park Tool
De Mega-Set voor alle eventualiteiten
Een heleboel bits zijn één ding. Verlengstukken (dus bithouders met steel) zijn een andere. Bij een uitgebreide momentsleutelset zijn veel praktische onderdelen inbegrepen die je het werk aan de fiets vergemakkelijken. Voor onderweg is zo'n set natuurlijk minder praktisch.
Voor veel recreatieve fietsers is deze set misschien overgedimensioneerd. Maar wie graag zelf aan de fiets sleutelt, vindt hier alles wat hij nodig heeft! Afbeelding © Topeak
Compacte momentsleutels voor onderweg
Kleine momentsleutels zijn de optimale oplossing voor bikepackers of tourrijders. Vaak zijn ergens in het gereedschap bits in verschillende maten verstopt, zodat je ook onderweg het stuur kunt verstellen of het zadel opnieuw kunt aanpassen. Hun bijzondere voordeel: Ze zijn niet alleen klein, maar meestal ook vrij licht. Zo passen ze zelfs in een kleine fietstas of in de tricotzak.
Een kleine, lichte momentsleutel past gemakkelijk in de zak tijdens fietstochten. Afbeelding © Park Tool
De optimale uitrusting van een momentsleutel voor de fiets
Hoeveel Nm (Newtonmeter) moet een momentsleutel voor fietsen hebben?
Als je een momentsleutel kiest die 2 tot 14 Nm meet, heb je de meeste verbindingen op de fiets onder controle. Perfect zou een tool zijn die tot 20 of 25 Nm meet. Vaak worden speciaal voor fiets-momentsleutels 1-25 Nm aanbevolen, daarmee kun je absoluut niets verkeerd doen!
Let op! Er zijn ook momentsleutels waarvan de schaal niet in Newtonmeters is aangegeven. Vooral bij goedkope internetkoopjes komt dit vaak voor. Omdat fietsonderdelen echter meestal in Nm worden aangegeven, zou je hier omslachtig moeten omrekenen, let er daarom op dat je momentsleutel fietsvriendelijk in Nm rekent!
Welke bits heb je nodig?
Een Torx T25 is op de fiets de maat der dingen, daarom moet een T25-bit zeker in je set zitten. Verder zijn Torx-koppen T10 en T30 de basis. Bovendien moet je inbusbits met 2, 2,5, 3, 4, en 6 mm beschikbaar hebben.
Welke lengte moet een momentsleutel voor een fiets hebben?
Hoe langer de momentsleutel, hoe groter de hefboomwerking die je ermee kunt bereiken. Als je een schroef met een hoog draaimoment wilt aandraaien, helpt een zo lang mogelijke “hefboomarm”. Voor de eerder kleine draaimomenten op de fiets zijn kortere gereedschappen voldoende, een bijzonder lange momentsleutel zou je eerder in de weg zitten!
Momentsleutels voor linkse en rechtse schroefdraad
Als je bijvoorbeeld nieuwe pedalen wilt monteren, zul je merken dat de ene een linkse schroefdraad heeft en de andere een rechtse schroefdraad. Om deze reden kun je fiets-momentsleutels op “links” en “rechts” instellen.
Heel eenvoudig: L staat voor links, R voor rechts. Afbeelding © Topeak
Heb je een speciale fietsmomentsleutel nodig?
Er zijn fabrikanten zoals Topeak, Birzmann of Park Tool, die zich hebben gespecialiseerd in de ontwikkeling van gereedschap voor fietsen. Maar er zijn ook momentsleutels in de bouwmarkt. Wat is nu beter voor je fiets? Het antwoord is heel eenvoudig: gereedschapssets die speciaal voor fietsen zijn samengesteld, bevatten meestal precies de onderdelen die ook op de fiets worden gebruikt. In dit geval dus het juiste Nm-bereik en de passende bits. Er zijn zelfs sets die speciaal zijn ontworpen voor racefietsen, MTB's of toerfietsen. Als je je uitsluitend op één type fiets hebt gespecialiseerd, is dergelijk gereedschap misschien zinvol, anders kun je met fietsgereedschap alle tweewielers weer in orde maken!
Titelafbeelding © Topeak
